شناخت دنیای رنگها
شناخت دنیای رنگها وسیله بیان احساس نقاش است. ذکر این نکته ضروری است که رنگ بهتنهایی وسیله بیان احساس هنرمند نیست، ولی استفاده از آن روح تازهای به کار نقاش میدهد. در واقع یک طرح به واسطه رنگآمیزی هویت جدیدی میگیرد، اغلب اوقات نقاش در انتخاب مجموعه رنگهایی که برای اثر خود استفاده میکند، مفاهیم موردنظر خود را به بیننده القا میکند. ولی برای درک بیشتر مفاهیم یک اثر هنری لازم است شناخت بیشتری نسبت به دنیای رنگها داشته باشیم.
در این مقاله سعی کردهایم با نگاه گستردهای جنبه های مختلف شناخت دنیای رنگها را مورد بررسی قرار دهیم به شکلی که شما در پایان بتوانید درک درستی از هویت و کاربردهای مختلف رنگها داشته باشید.
توضیح رنگ و شناخت دنیای رنگها
اهمیت رنگ و تأثیر آن بر جسم و روح انسان بر هیچکس پوشیده نیست. اولین و مهمترین منبع برای مشاهده رنگ، جهان پیرامون ما است.
به همین دلیل پایه علم رنگشناسی نیز از طبیعت اطراف ما و ۳ رنگ اصلی و موردبحث زرد، قرمز و آبی نشأت میگیرد.
مخصوصاً برای شما مخاطبان هنر ماندالا که با مقوله رنگ و رنگآمیزی آشنا هستید و اثرات رنگآمیزی را حس کردهاید.
در این مقاله میخواهیم با مفاهیم پایه ولی مهم رنگ آشنا شویم.
رنگهای اصلی
در ابتدا لازم است با سه رنگ اصلی که همه رنگها از از این سه ساختهشده شروع کنیم. زرد، آبی و قرمز.
حالا اینکه چرا این سه رنگ اصلی هستند از این ناشی میشود که این سه رنگ تجزیهناپذیر هستند. هیچکدام از این سه رنگ از ترکیب دیگری مشتق نشدهاند.
رنگهای فرعی (درجه دوم یا ثانویه)
حالا این سه رنگ را مطابق شکل بالا کنار یکدیگر قرار میدهیم و ترکیبات رنگی زیر بهدست میآید. سه رنگ نارنجی، بنفش و سبز را که از ترکیب رنگهای فوق ساخته میشود، رنگ درجه دوم (ثانویه یا فرعی) میگوییم و مانند شکل زیر کنار هم قرار میدهیم.
فرمول ترکیب رنگهای شکل زیر از این روال پیروی میکند:
زرد + قرمز = نارنجی
قرمز + آبی = بنفش
آبی + زرد = سبز
رنگهای ترکیبی (درجه سوم یا ثالثه)
تا اینجا از سه رنگ اولیه، سه رنگ ثانویه بهدست آمد. حالا این شش رنگ را مجدداً دو بدو باهم ترکیب میکنیم.
در واقع رنگهای ثانویه از ترکیب یک رنگ اصلی و یک رنگ فرعی بهدست میآید. بهعنوان مثال از ترکیب رنگ آبی که رنگ اصلی است با رنگ سبز که یک رنگ فرعی (ثانویه) است، رنگ سبز آبی (فیروزهای) بهدست میآید.
در ادامه فرمول ترکیب برخی از مهمترین و کاربردیترین رنگهای مورداستفاده در نقاشی را برایتان نوشتهایم:
زرد + نارنجی = نارنجی زرد
نارنجی + قرمز= قرمز نارنجی
قرمز + بنفش = ارغوانی (قرمز بنفش)
بنفش + آبی = نیلی (آبی بنفش)
آبی + سبز = فیروزه ای (سبز آبی)
سبز + زرد = سبز چمنی (سبز زرد)
شناخت دنیای رنگها با دایره رنگ ایتن
مطابق با آنچه گفته شد، دایره رنگ ایتن از رنگهای اصلی، درجه دوم و درجه سوم گفتهشده در قسمتهای قبل تشکیل شده است.
حالا که با این رنگها و درجه ترکیب آنها بیشتر آشنا شدیم. میتوانیم درک بیشتری از چگونگی تشکیل دایره رنگ ایتن داشته باشیم.
توضیح دایره ایتن
در این دایره سه رنگ اصلی یعنی: زرد، قرمز آبی در هسته مرکزی و یک مثلث متساویالاضلاع قرارگرفتهاند در مثلث دوم که کنار مثلث مرکزی است سه رنگ ثانویه یعنی: نارنجی، سبز و بنفش قرارگرفتهاند.
خوب دقت کنید که در مثلث دوم هرکدام از رنگهای ثانویه دقیقاً از ترکیب مساوی دو رنگ مجاور در مثلث اول تشکیل شدهاند. یعنی بنفش مثلث دوم از ترکیب یکسان و مساوی آبی و قرمز تشکیل شده است.
در دایره آخر نیز از ترکیب شش رنگ اصلی و درجه دوم، رنگهای درجه سوم (ثالثه) به وجود آمدهاند. بهعنوان مثال از ترکیب بنفش و آبی، رنگ آبی بنفش در دایره تشکیلشده. درواقع از ترکیب ۶ رنگ اصلی و درجه دوم، ۱۲ رنگ درجه سوم بهدست آمده است.
ایتن کیست؟
حالا که خواص فیزیکی رنگ را با دایره معرف ایتن شناختیم بهتر است کمی در مورد خود ایتن و فعالیتهایش آشنایی پیدا کنیم.
یوهان ایتن رنگشناس و تئوریسین سوییسی است که بیش از پنج دهه از عمرش را وقف تعلیم رموز جنبههای بصری و روانی و زیباییشناسی رنگ میکند. علاقه وافر به نقاشی و رنگ او را واداشت تا در سال ۱۹۱۳ برای تحصیل این هنر به اشتوتگارت پیش آدولف هولز تئوریسین و معلم برجسته آلمانی در رنگ برود.
پژوهشهای ایتن در شناخت دنیای رنگها
شیفتگی به رنگ ایتن را وا داشت تا به آثار برجسته استادانی چون: گوته، شوپنهاور و رونگ با دید پژوهشی نگاه کند. ایتن به ارتباط بین موسیقی و رنگ پی برد و نخستین فردی بود که به مفهوم مجرد رنگ در نقاشیهای هندسی توجه کرد. ایتن از اشتوتگارت به وین رفت و در این شهر بین سالهای ۱۹۱۹-۱۹۱۶ مکتب هنریاش را به راه انداخت. اصرار او در مورد خودجوشی و ابراز فردی بارنگ با پشتوانه دانش کافی انضباط و تعلم موجب شهرت او شد.
ایتن اغلب کلاسهای خود را با چند تمرین شرقی و کنترلهای بدنی آغاز میکرد.
او میگوید: کسی که میخواهد استاد رنگ شود، باید هر رنگ را در ترکیبات بینهایت با سایر رنگها، بهتر ببیند، بهتر احساس کند و بهتر تجربه کند.
همچنین معتقد است، رنگها بدون اینکه مقید به اشیاء باشند، باید ظرافت اسرارآمیز برای بیان معنوی را داشته باشند.
دمای رنگ (رنگهای سرد و گرم)
بهطور کلی رنگها دارای مشخصهای بنام سردی یا گرمی هستند. این ویژگی رنگ با دایره رنگ ایتن شکل گرفت. این مفهوم ازنظر تئوری یعنی رنگی که ما میبینیم حاصل طولموج نور منعکسشده از رنگ است. طیفهای قابلدیدن بین فروسرخ (در انتهای طرف گرم) و فرابنفش (در انتهای طرف سرد) قرار دارند.
ولی اگر بخواهیم به زبان ساده آن را بیان کنیم، رنگهای گرم رنگهایی هستند که چشم ما با دیدن آنها احساس گرمی، شور و نشاط را دریافت میکند. رنگهای گرم مطابق دایره رنگ زیر مانند: زرد، قرمز، نارنجی بهطور کلی نیمه راست دایره رنگ قرار دارد.
در مقابل، رنگهای سرد به طیفی از رنگ گفته میشود که چشم ما با دیدن آنها حس آرامش و راحتی دریافت میکند. رنگهایی مانند: سبز، آبی، بنفش، فیروزهای و به عبارتی نیمه چپ دایره رنگ شکل زیر قرار دارد.
رنگهای خنثی
دسته دیگری از رنگ نیز وجود دارد بنام رنگهای خنثی، که همانطور که از اسم آن پیداست حس منتقلشده توسط این رنگ خنثی و بدون حرکت است و ماهیت ملایمی دارند. این دسته از رنگها بیشتر برای تعادل و هارمونی بین رنگهای سرد و گرم استفاده میشود. کاربرد گسترده این طیف رنگ را میتوان در طراحی پارچه، لباس، دکوراسیون داخلی منازل و غیره دید.
همچنین میتوان گفت رنگهای خنثی ته زمینه رنگهای دیگر را در خود دارند و تلفیقی از سایر رنگها هستند بهجز سفید که در رنگ نیست و به دلیل عدم حضور رنگ در چشم ما دیده میشود.
مهمترین رنگهای خنثی که همه میشناسیم: خاکستری، بژ، شیری، نقرهای، پلاتینی، قهوهای، سیاهوسفید است
هارمونی رنگ چیست؟
هماهنگی یا هارمونی به معنای “چیدمان مطبوع اجزاء یک کل” است. هارمونی یک احساس ناشی از نظم و هماهنگی است که در چشم و ذهن فرد به وجود میآید. طبیعت مهمترین منبع هارمونی است. به تضاد و هارمونی توأم برگ سبز درختان و شکوفههای زرد نگاه کنید. چرا هارمونی دارند؟ چون خود سبز از ترکیب زرد و آبی تشکیل شده. اغلب مواقع هارمونی در کنار هم قرار دادن رنگ اصلی با رنگی ترکیبی به وجود میآید. مثلاً بنفش و نارنجی. در ترکیب هر دوی این رنگها از یک رنگ مشترک استفادهشده است. در قسمت رنگهای مکمل بهصورت علمی دلیل آن را شرح میدهیم.
ارتباط ساختار مغز با هارمونی رنگها
بهطور کلی مغز انسان هر چیزی را که قابلیت سازماندهی نداشته و نامفهوم باشد، پس میزند. عمل دیدن به حضور یک ساختار منطقی نیاز دارد و هماهنگی رنگی میتواند این علاقه به دیدن و حس تعادل را به وجود بیاورد. بهطور خلاصه، یکپارچگی مفرط موجب تحریک ناپذیری و پیچیدگی مفرط موجب تحریک بیشازاندازه مغز میشود. تعادل پویا، نتیجه حضور هماهنگی است. به همین دلیل ذهن انسان بیشتر دنبال هارمونی و سازگاری است.
برای درک بهتر هارمونی رنگ میتوانید از دایره رنگ ایتن و رنگهای مکمل بهره بگیرید.
رنگهای مکمل
به دایره رنگ ایتن دقت کنید. رنگهای مکمل به رنگهایی گفته میشود که در این دایره روبروی (روی قطر اصلی) هم هستند.
برای مثال دو رنگ بنفش و زرد مکمل یکدیگرند.
رنگهای مکمل دو به دو در زیر آورده شدهاند:
زرد و بنفش
نارنجی زرد و نیلی
نارنجی و آبی
قرمز نارنجی و فیروزهای
قرمز و سبز
سبز چمنی و ارغوانی
طبق تئوری رنگ ایتن، اگر دو رنگ مکمل را باهم ترکیب کنیم رنگ خاکستری، سفید یا سیاه پدید آید و رنگ به خاموشی و تیرگی میگراید. البته توجه داشته باشید هنگامیکه از تئوری رنگ ایتن صحبت میکنیم، رنگهایی است که از تجزیه طیف مرئی نور حاصل میشود موردنظر است و اگر با تیوپهای رنگ این ترکیبها را میخواهید بهدست بیاورید ممکن است حاصل ترکیب، خاکستری محض نباشد اما مسلماً طیف رنگی از خاکستری (یا تیرهتر، روبه مشکی و یا روشنتر، رو به طوسی) را مشاهده خواهید کرد.
سخن پایانی
ممنون از همراهی شما، در این مقاله تلاش کردیم دید کاملی در مورد شناخت دنیای رنگها به شما ارائه کنیم. در مقالههای بعدی با معرفی کتابها و طرحهای ماندالا با شما همراه خواهیم بود.
در مقالههای آتی ماندالاگون وارد بحثهای تخصصی ترکیب رنگ و انتخاب رنگ میشویم. ممنون که با ما همراه بودید.
شما می توانید در وبلاگ ماندالاگون اطلاعات بیشتری در مورد ماندالا و نقطه کوبی کسب کنید و هر زمان سوالی در مورد آموزش ها داشتید می توانید از طریق چت واتس آپ با ما در ارتباط باشید.
جهت مشاهده ویدئوهای ما روی کلمه آپارات کلیک کنید.
منابع:
کتاب رنگ درمانی- نوشته پاولین ویلز
عناصر رنگ ایتن
ترکیب رنگ- نوشته جودی مارتین
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.